Yeni yıla doğru yaklaşırken Kasım ayının ortalarından itibaren dünyanın çoğu ülkesinde Noel’e özel hazırlıklar yapılmaya başlanıyor ve Yeni Zelanda’da Noel, Yılbaşı ile ilgili farklı bir nokta var. Noel zamanı denince insanın aklına genel olarak kırmızı (Noel Baba), yeşil (çam ağacı) ve beyaz (kış) renkleri gelir. Yeni Zelanda’da ise noel zamanı yaz mevsimine girilmeye başlandığı için kış mevsiminin beyaz teması burada yaşanmıyor. Evet bu ilk aklıma geldiği zaman biraz enterasan ve komik gelmişti. Gerçin her ne kadar kış olmasa da suni kardan adamlar ile olayı örtbas ediyorlar 🙂 Açıkçası ben noel kültürü ile veya noel kutlayarak büyümüş birisi değilim fakat gördüğüm ve bildiğim kadarıyla noel deyince kış aklıma geliyordu, burada ise noel zamanı denize girebiliyorsunuz. Neyse bu yazımda önce biraz Noel Baba’nın hikayesi ardından da Auckland’daki Noel hazırlıkları ile ilgili kendi gördüklerimi yazmak istiyorum.
Noel Baba’nın Evrimi ve Santa Claus İsmi
Günümüzde Noel Baba olarak bilinen karakterin aslında M.S. 300 lü yıllarda eski adı Myra olan bugünkü Antalya içindeki Demre’de yaşamış Piskopos Aziz Nicholas olduğu düşünülüyor. Gerçi Aziz Nicholas’ın da gerçekten yaşadığına dair kanıtlayıcı belgeler yokmuş. Hristiyan toplumlarındaki hikayelerde yeni yıl öncesinde çocuklara hediyeler getirerek onları sevindirdiğine inanılan Noel Baba’nın Aziz Nicholas’tan Santa Claus’a dönüşümü yıllar içinde Amerika’da gerçekleşmiş. Önceleri Santa Claus yerine İngiltere’de Father Christmas ve Old Man Christmas, Fransa’da Père Nöel, Almanya’da Christ Kind isimleri kullanılırmış. Amerika’nın ilk dönemlerinde Kris Kringle (Christ Kind’den bozma) ismi ile de anılıyormuş. Santa Claus ismi ise Amerika’nın ilk göçmenlerinden Hollandalılar’ın Sinter Klaas’ından değişerek bugünkü halini almış. Sinter Klaas da, Saint Nicholas’ın Flemenkçe’deki karşılığı Sint Nikolaas’ın Hollanda hikayelerindeki lakabıymış.
Sağdaki resimde eski bir Amerikan Noel Baba çizimlerinden biri, illustrator Alexander Anderson tarafından 1810 yılında yapılmış. Çizimde St. Nicholas (Noel Baba) günümüzdeki Noel Baba imajına hiç benzemiyor fakat çocuklara hediye getirme teması şömineye asılı çoraplardan anlaşılabiliyor. Daha sonraları farklı tarihlerde bir çok farklı illustrator tarafından yavaş yavaş bugünkü Noel Baba (St. Nicholas, Santa Claus)’ya benzeyecek şekilde çizimleri yapılmış. Aşağıdaki slaytta farklı tarihlerdeki çizimleri görebilirsiniz.
Kırmızı Elbiseli Noel Baba’ya Geçiş
Göbekli, neşeli, kırmızı elbiseli imajı ilk oluşturan kişi ise Amerikalı siyasi karikatürist Thomas Nast olmuş. Amerikan İç Savaşı sırasında Harper’s Weekly dergisinin 3 Ocak 1863 tarihli sayısı için yaptığı çizim Santa Claus Ordugah’ta başlığı ile yayınlanmış. Çizimde Santa Claus isyancılarla savaşan askerleri ziyaret ediyor ve üzerinde Amerikan bayrağını sembol eden yıldız desenli bir ceket giyiyor. Thomas’ın iç savaş ile ilgili Santa Claus’lu başka çizimleri de var fakat en detaylı Santa Claus çizimi yine Harper’s Weekly dergisi için 1881 yılında yaptığı çizimdir. Şişman, tonton, neşeli ve büyük beyaz sakallı olarak günümüz Noel Babası’na oldukça benzer bir çizim, ekstra olarak elinde bir de piposu var 🙂 Thomas 1869 yılında da ilk kırmızı elbiseli Noel Baba çizimini yapmış.
1920’lere kadar farklı varyasyonlarda çizimi yapılan Noel Baba, 1920lerden itibaren artık standart olarak göbekli, koca kemerli, kırmızı elbiseli ve uzun beyaz sakallı olarak tasvir edilmeye başlanmış ve bu görünüm popüler kültürdeki Noel Baba imajını oluşturmuş. 1931 tarihinden itibaren Coca Cola şirketi Santa Claus temalı 35 yıllık bir reklamlar serisi yaptırmış ve çeşitli dergilerde, gazetelerde yayınlatmış. Bu reklamlardaki Noel Baba karakterini oluşturan ise Haddon Sundblom isimli bir illustrator. Haddon Sundblom, Santa Claus’a daha neşeli, ve tonton bir ifade vererek Coca Cola vasıtası ile de Amerika dışındaki ülkelerde de popülerliğinin artmasına katkı sağlamış. Bazı yerlerde Noel Baba karakterini yaratan, ona kırmızı elbiseyi giydirenin, kendi kurumsal rengi de kırmızı olan Coca Cola olduğu söyleniyor fakat bu yukarıdaki resimlerin de söylediği gibi yanlış bir bilgi. Coca Cola’nın reklamlarından önce kırmızı elbiseli tombul Noel Baba imajı zaten oluşmuştu. Fakat Coca Cola’nın Noel Baba’lı reklamları O’nun popürleşip her yerde tanınan bir karakter olmasına şüphesiz katkı sağlamış.
Auckland’da Noel
Noel zamanı özellikle Avrupa ülkelerinde geleneksel olarak kurulan Noel Pazarları (Christmas Market), ışıklandırmalar ve süslemeler ile çoşku ve heyecanla kutlanıyor. Noel Pazarlarını dolaştığım Almanya gezim ile ilgili yazıları isterseniz buradan okuyabilirsiniz. İstanbul’da da Avrupa’daki kadar olmasa da genel olarak Noel’e mağazaların camlarına Cem Yılmaz’ın da bahsettiği gibi beyaz sprey ile yazılan yazılar, noel temalı dekorlar ve süslenmiş çam ağaçları ile hazırlıklar yapılıyor. Alışveriş merkezlerinde büyük boy noel ağaçları dikiliyor ve hatta Nişantaşı gibi yerlerde ise daha büyük ve görkemli süslemeler, hazırlıklar yapılıyor. Sokaklar süslendirilip, ışıklandırılıyor hatta konserler düzenlenerek tam bir eğlence yerine çevriliyor.
Auckland’daki alışveriş merkezlerinde de noel ağaçları dikiliyor ve bazı dükkanların vitrininde noel temalı süslemeler yapılıyor tabi bir de Ponsonby’deki Franklin Road’da oturan ev sahipleri evlerinin dışına özel noel ışıklandırmaları yapıyorlar. Buradaki evler her yıl bu şekilde ışıklandırılıyormuş hatta duyduğuma göre bu yol üzerinden ev tutulurken noel ışıklandırmalarına katılacağına dair sözleşme maddesi bile oluyormuş.
Auckland CBD (Central Business District) yani Auckland’ın merkezinin ana caddesi olan Queen Street ile Victoria Street’in kesiştiği köşedeki binanın dışına da büyük bir Noel Baba heykeli dikildi. Yüksekliği 19.5 metre ağırlığı da ortalama 6 ton olan bu heykel 1960 yılından beri her yıl Noel zamanı aynı yere tam 56 yıldır dikiliyormuş. Yanındaki geyikleri ile beraber 🙂 Akşam olunca da ışıklandırılıyor.
Auckland’ın en güzel meydanlarından biri olan, yer yer canlı müziklerin, festivallerin ve çeşitli aktivitelerin düzenlendiği Aotea Meydanı (Aotea Square)’nda da Lego şirketi tarafından hazırlanmış 10 metre yüksekliğinde ve 3.5 ton ağırlığında, lego parçalarından yapma dev bir Noel ağacı ile beraber Yeni Zelanda’nın sembollerinden pukeko ve kivi kuşları ile elinde sörf tahtasıyla poz veren Noel Baba’nın da olduğu bir stand kuruldu. Standın önüne de insanların oturabilecekleri sandalyeler ve minderler ile karşısına da müzik performanslarının olacağı bir sahne yerleştirildi. Gün içinde insanlar burada oturup müzik dinleyerek kafa dinliyor, bölgedeki çalışanların bir kısmı öğle yemeği molasını burada yemek yiyerek, müzik eşliğinde stresten uzaklaşabiliyor.
Kasım’ın 27 sinde de Santa Parade adı ile Noel temalı bir geçit töreni düzenlendi. Daha önce de bahsettiğim Auckland şehir merkezinin ana caddesi olan Queen Caddesi o gün geçit töreni için sabahtan trafiğe kapatıldı. Geçit öğlen 1:00’de başlayıp 2:30’a kadar sürecekti biz de 12:00’den biraz önce Queen Caddesi’ne vardık fakat gördük ki insanlar erken saatlerde oraya gidip yol kenarlarında yerlerini çoktan almışlardı. Çocuk, genç, yaşlı her yaştan insan caddeyi başından sonuna doldurmuştu. Kimileri sandalyelerini getirmiş, kimileri piknik battaniyelerini asfaltın üstüne sermiş ailecek konuşlanmışlardı. Bize de ayakta dikilmek kısmet oldu. İlk başta bazı ülkelerin vatandaşları kendinlerine özgü kıyafetler ve danslarla geçiş yaptılar sanki Olimpiyat açılış oyunlarındaki geçit töreninin çakması gibi 🙂 Ardından özel hazırlanmış dekorlar ve kıyafetli dansçılar ve bando takımları geçiş yaptı en son Santa Claus’un da gelip ‘Merry Christmas ho ho ho’ diyerek insanları selamlamasının ardından geçit töreni bitti ve cadde karınca yuvasındaki karıncalar misali insandan görünmez bir hal aldı. Ardından Aotea Meydanı’nda kurulmuş olan sahnede tekrar bazı dansçılar performans sergiledikten sonra Noel Baba sahneye çıkıp çocukları selamladı. Açıkçası şehir merkezini şimdiye kadar hiç bu kadar kalabalık görmemiştim, çocuklar Noel Baba’yı gördüklerine sevinirken babalar da otoparklardan çıkabilmek için çırpınıyorlardı 🙂
Geçit sırasında çektiğim aşağıdaki videoyu izleyebilirsiniz.